Śladami życia Adama Mickiewicza.

Krótki życiorys twórcy

Adam Bernard Mickiewicz – polski i litewski poeta, dramatopisarz, publicysta, działacz społeczny, żył w burzliwym okresie historycznym. Urodził się 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu koło Nowogródka (obecnie Białoruś) tuż po trzecim rozbiorze Rzeczpospolitej Obojga Narodów, zmarł w czasie wojny krymskiej (1855). Był świadkiem powstania Kościuszki, wojen napoleońskich, założenia Księstwa Warszawskiego i Kongresówki (Królestwa Kongresowego), powstania listopadowego, wiosny ludów. W „epoce” A. Mickiewicza rozpoczął się i zakończył nurt romantyzmu w literaturze i sztuce.

Poeta urodził się w rodzinie Mikołaja Mickiewicza i Barbary Majewskiej jako drugie dziecko spośród ich pięciu synów. Rodzina należała do zubożałej drobnej szlachty, dlatego przyszłość dzieci rodzice wiązali z nauką.  Ojciec A. Mickiewicza wywodził się z litewskiego rodu Mickiewiczów-Rymwidów i uważał się za obywatela Wielkiego Księstwa Litewskiego. To oznacza, że rodzina poety była zagorzałą stronniczką unii polsko-litewskiej. Byli oni spadkobiercami tradycji historycznej, nie upatrywali ścisłego podziału pomiędzy narodem a ludem – tożsamość narodowa była postrzegana w konteście związków społecznych, przynależności do warstwy rządzącej oraz wizji terytorium państwa. Przynależność etniczna nie miała większego znaczenia.

Dzieciństwo poeta spędził w Nowogródku, gdzie w 1815 r. ukończył szkołę powiatową prowadzoną przez dominikanów. Szkolne lata nasuwały przytłaczające wspomnienia – nauczyciele byli dalecy od jakichkolwiek nowinek oświatowych,   zmuszali uczniów do „kucia“ łacińskich słówek, czytania utworów klasyków antycznych i stałego modlenia się. Za nieposłuszeństwo karano fizycznie. Później, w latach 1815–1819, A. Mickiewicz studiował na Uniwersytecie Wileńskim (na wydziale przyrodniczym i matematycznym, później  – literatury i sztuk wyzwolonych). Tutaj pracowity i inteligentny student  poznawał dzieła z literatury, historii i filozofii, nauczył się wiele jezyków (łaciński, francuski, niemiecki, angielski). Jego widnokrąg poszerzały wykłady znanych ówczesnych wykładowców, bogate księgozbiory biblioteki uniwersyteckiej,  liczne dzieła kultury.

W 1816 r. A. Mickiewicz uzyskał stopień kandydata filozofii.  Po roku, w 1817 r., razem ze studentami  Tomaszem Zanem,  Józefem Jeżowskim, Franciszkiem Malewskim, Onufrym Pietraszkiewiczem i innymi założyli tajny antycarski  Związek Filomatów (miłośników wiedzy). Na zebraniach były omawiane sprawy wyzwolenia narodowego i ucisku narodowościowego, rozwoju kultury narodowej, rozbudzano patriotyzm, rozwijano poglądy demokratyczne.  Członkowie Związku Filomatów zachęcani przez swoich profesorów omawiali w pracach pisemnych problematykę polityczną, społeczną i kulturalną, czytali literaturę w języku polskim, łacińskim, rosyjskim, francuskm, niemieckim i angielskim.  Czytali i recenzowali również własne próbki pisarskie. Na przykład, 19 stycznia 1819 r. podczas  pewnego zebrania po raz pierwszy został wygłoszony poemacik A. Mickiewicza  Mieszko, książę Nowogródka.

Po ukończeniu Uniwersytetu Wileńskiego w1819 r., poeta został skierowany do pracy nauczycielskiej w szkole powiatowej w Kownie. Przed wyjazdem do Kowna, w sierpniu 1820 r. przebywając w dworku Tuhanowicze, znajdującym się w okolicach Nowogródka, A. Mickiewicz spotkał dziewczynę, której wizerunek towarzyszył mu później przez całe życie. Jej obraz pojawia się w wielu utworach poety. To Maria Wereszczakówna, która była już zaręczona z innym.  Dręczony przez nieszczęśliwą miłość, poeta powrócił do pracy nauczycielskiej. Uczył literatury, poetyki, retoryki, gramatyki, historii starożytnej i powszechnej, etyki, praw przyrodniczych i politycznych, był kierownikiem biblioteki szkolnej. Życie w niedużym z miasteczku, liczącym 4000 mieszkańców, przytłaczało, dlatego też A. Mickiewicz starał się utrzymać związek z życiem Wilna: jeździł na spotkania filomatów, korespondował  z przyjaciółmi, był przewodniczącym oddziału literatury i etyki towarzystwa. Po śmierci matki w 1820 r., a w rok po zamążpójściu Maryli, przeżycia poety znalazły swoje odbicie w jego twórczości. W 1823 r. ukazał się drugi tom Poezji (pierwszy wydany w Wilnie w 1822 r.). Zawierał poemat Grażyna, Duchy – poetycki wstęp do Dziadów oraz część II i IV tego utworu.

W 1822 r. A. Mickiewicz uzyskał stopien magistra filozofii. W jesieni 1823 r. za działalność filomacką był więziony w Wilnie w klasztorze Bazylianów, później zaś skazany na zesłanie z Litwy.

W latach 1824–1829 mieszkał w Petersburgu, Moskwie, Odessie, zwiedził Krym.  W Rosji zapoznał się z pisarzami i działaczami społecznymi: Aleksandrem Puszkinem, Kondratem Rylejewem, Aleksandrem Biestużewem, Aleksandrem Rylejewem, Aleksandrem Gribojedowem, Iwanem Kozłowem. Na zesłaniu powstały słynne Sonety Krymskie (1826) i poemat Konrad Wallenrod (1828).

W 1829 r. A. Mickiewiczowi udało się wyjechać poza granice Rosji. Przez pewien czas mieszkał w Niemczech i Włoszech. Od 1832 r. przebywał przeważnie w Paryżu. W tym mieście odrodziła się wizja Ojczyzny – powstałe tu największe jego dzieło Pan Tadeusz (1834) i inne utwory jeszcze bardziej ujawniły talent poety. Uczestniczył tu w politycznej działalności emigrantów, byłych uczestników powstania 1831 r. W 1833 r. był redaktorem gazety „Pielgrzym Polski“.

W 1834 r. ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą doczekał się  trzech synów i trzy córki. W 1839 r. rodzina przyjechała do Szwajcarii, gdzie w Akademii Lozańskiej A. Mickiewicz wykładał język łaciński i literaturę. W 1840 r. wyjechał do Paryża, dokąd był zaproszony do kierowania katedrą literatury słowiańskiej w College de France. Prowadził tu kurs litewskiej mitologii i historii Litwy. Interesował się litewskim folklorem i twórczością Kristijonasa Donelajtisa. W latach 1840–1844 wykładał literaturę słowiańską, współnie z innymi założył i redagował demokratycznie ukierunkowaną gazetę  „Tribune de Peuples“. W wydaniach były głoszone idee wspólnej walki różnych narodów za postęp społeczny.

W 1848 r. wyruszył do Włoch, zorganizował legion polski do walki z Austrią, która była jednym z  zaborców Polski.

W jesieni 1852 r. poeta otrzymał posadę bibliotekarza w Bibliotece Arsenału w Paryżu.

Rok 1855 był nieszczęśliwy dla rodziny poety. Na ciężką chorobę nowotworową zmarła jego żona Celina. Po wybuchu wojny krymskiej, A. Mickiewicz wyruszył do Turcji, gdzie gromadziły się polskie legiony do walki z Rosją carską, jednakże w Konstantynopolu nagle umiera. Niedługo po tym zwłoki jego zostały przewiezione  do Paryża i pochowane na polskim cmentarzu w Montmorancy. W lipcu 1890 r. szczątki A. Mickiewicza zostały przeniesione do krypty katedralnej na Wawelu w Krakowie.

Ciekawostki o Adamie Mickiewiczu

• Podług rodzinnej legendy akuszerka przecięła pępowinę nowonarodzonego Adasia na książce – miało to wpłynąć na to, że dziecko wyrośnie na mądrego człowieka. W jednych źródłach twierdzi się, że to była książka procesów sądowych, w innych – że to były pisma Ignacego Krasickiego.
• Rodzina Adama Mickiewicza wywodziła się z wysokiego rodu i miała własny herb – Poraj, przedstawiający na złotym tle egzotyczne nakrycie głowy.
• Ponieważ ojciec A. Mickiewicza był prawnikiem, w domu stale prowadziło się rozmowy o sprawach prawniczych . Wszystko to przyszłemu poecie odkładało się w podświadomości . Może dlatego lubił on później układać statuty, ustawy i pisać prawidła.
• W młodości A. Mickiewicz był drobnej postury, dlatego w szkolnym teatrzyku często grał role kobiece.
• Mając jedenaście lat zaczął pisać wiersze, lecz z powodu mało czytelnego pisma nauczyciele i bliscy mieli wiele trudności z ich przeczytaniem. Sztuki kaligrafii Mickiewicz nigdy nie opanował, jego pismo do końca życia pozostało mało czytelne.
• Mając dwanaście lat A. Mickiewicz ułożył odę o pożarze, który wybuchł w 1810 w Nowogródku.Ten utwór stał się popularny w całym miasteczku i był wygłaszany podczas zbierania datków dla poszkodowanych z pożogi.
• Członkowie towarzystwa filomatów podczas różnych ceremonii uroczyście pili mleko, ponoć byli niezamożni i nie stać ich było na bardziej wykwintne trunki.
• W latach studiów najulubieńszymi pisarzami A. Mickiewicza byli: Francuz Jean-Jecques Rousseau, Niemcy – Friedrich Schiller, John Wolfgang von Goethe oraz Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, Anglik George Gordon Byron.
• Poeta nie był obojętny na uroki płci pięknej. Kobiety były jego natchnieniem. Jednakże największą miłością darzył Marylę Wereszczkównę i dla niej poświęcił swoje najpiękniejsze utwory. Los jednak ich rozłączył.
• Mieszkając w Kownie A. Mickiewicz lubił spacerować w dolinie rzeki Girstupis, przesiadywać na kamieniu. Jego przyjaciele nazwali dolinę imieniem Adama Mickiewicza, na kamieniu zaś znajdującym się tam wykuli wraz z inicjałami poety datę – „1823”. Ten kamień zachował się do dziś i jest chroniony.

Daty powstania najważniejszych utworów Adama Mickiewicza

W 1818 r. debiutował w czasopiśmie literackim i historycznym „Tygodnik Wileński“, w którym został opublikowany wiersz A. Mickiewicza Zima miejska.

W 1820 r. w Kownie napisał „Odę do młodości“. Utwór opublikowano w 1827 r.

W 1821 r. napisał wiersz Romantyczność.

W 1822 r. nakładem druku Józefa Zawadzkiego w Wilnie ukazał się tom I pierwszego zbiorku Poezji, do którego wchodzi cykl  Ballady i romanse oraz inne wiersze. Zapoczątkowały one narodzenie się polskiego romantyzmu.

W 1823 r. został wydany drugi tom zbiorku, do którego weszły poematy Grażyna, II i IV część Dziadów.

W 1826 r. ukazały się Sonety Krymskie i poemat Farys.

W 1828 r. w Sankt Petersburgu wydany został poemat historyczny Konrad Wallenrod.

W 1832 r. ukazała się część trzecia Dziadów i dzieło publicystyczne Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego.

W 1834 r. poemat Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie: historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.

Literatura

1. Girdzijauskas, Juozas. Estetinis literatūros kontekstas. – Portr. / Lietuvių literatūros istorija : XIX amžius. – Vilnius, 2001. –s. 257–267.
2. Jastrun, Mieczysław. Adomas Mickevičius : poeto laikas ir asmenybė. – Kaunas, 1994. – 511, [2] s.
3. Kalėda, Algis. Adomas Mickevičius. – Kaunas. – 127 p., [4] ilustr. str. : ilustr.
4. Łukasiewicz, Jacek. Mickevičius. – Vilnius : Baltos lankos, 1999. – 247, [1] s. : iliustr., portr., faks.

Przygotowała Giedrė Narbutaitė.